Tết Đoan Ngọ không chỉ là một dịp lễ tâm linh mà còn là một dịp để người dân tạo thêm sự gắn kết gia đình, sum họp và thưởng thức những món ăn truyền thống đặc biệt như bánh tro, chè trôi nước, hoa quả, và cơm gạo nếp xôi nước cốt dừa.
Trong bài viết này hãy cùng với Nhang Lưu Bảo Thành tìm hiểu về ý nghĩa của ngày Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) với nội dung bên dưới.
Tết Đoan Ngọ là gì?
Tết Đoan Ngọ, còn được gọi là Tết Trùng Ngũ hay Tết Đoan Ngọ Cúng Mùi, là một ngày lễ truyền thống trong văn hóa dân gian Việt Nam. Ngày Tết Đoan Ngọ thường rơi vào ngày 5 tháng 5 âm lịch hàng năm, tương đương với khoảng thời gian từ cuối tháng 6 đến đầu tháng 7 trong lịch dương.
Tết Đoan Ngọ có ý nghĩa quan trọng trong việc đối phó với các tác động tiêu cực của mùa hè nóng bức và để bảo vệ sức khỏe của con người. Trong tín ngưỡng dân gian, người ta tin rằng vào ngày này, các linh hồn và ma quỷ từ thế giới yêu tinh sẽ ra khỏi người và gây hại cho con người. Vì vậy, người ta thường tiến hành các nghi lễ và phong tục để tránh những tác động tiêu cực này.
Trong Tết Đoan Ngọ, người ta thường đốt hương và thiêu đốt bãi lá cây lớn để tiêu trừ linh hồn bất lương. Ngoài ra, người ta còn thực hiện việc cúng tạ và lễ nhà cửa để xua đuổi tà ma, bảo vệ sức khỏe và mang lại may mắn cho gia đình.
Tết Đoan Ngọ không chỉ là một dịp lễ tâm linh mà còn là một dịp để người dân tạo thêm sự gắn kết gia đình, sum họp và thưởng thức những món ăn truyền thống đặc biệt như bánh tro, chè trôi nước, hoa quả, và cơm gạo nếp xôi nước cốt dừa.
Nguồn gốc và ý nghĩa Tết Đoan Ngọ tại Việt Nam
Tết Đoan Ngọ có nguồn gốc trong tín ngưỡng và truyền thống dân gian Việt Nam. Ý nghĩa của ngày Tết Đoan Ngọ liên quan đến việc đối phó với các yếu tố tiêu cực và bảo vệ sức khỏe của con người trong mùa hè nóng bức.
Từ nguyên “Đoan Ngọ” có ý nghĩa là tráng nguyên ngọt, sạch sẽ và thanh tịnh. Ngày Tết Đoan Ngọ được coi là thời điểm đặc biệt để xua đuổi tà ma, tiêu trừ những linh hồn bất lương và loại bỏ những yếu tố tiêu cực trong cuộc sống. Người ta tin rằng vào ngày này, các yêu tinh, ma quỷ và linh hồn ác sẽ tìm cách xâm nhập vào con người và gây hại cho sức khỏe và tâm linh của họ. Do đó, ngày Tết Đoan Ngọ trở thành dịp để bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những yếu tố tiêu cực này.
Trong ngày Tết Đoan Ngọ, người ta thường tiến hành những hoạt động như cúng tạ, đốt hương và thiêu đốt bãi lá cây lớn. Việc đốt bãi lá cây có ý nghĩa là tiêu trừ linh hồn bất lương và tẩy trừ những yếu tố tiêu cực. Người ta cũng thường cúng tạ và lễ nhà cửa để đảm bảo sức khỏe và mang lại may mắn cho gia đình.
Ngoài ra, ngày Tết Đoan Ngọ cũng là dịp để tạo thêm sự gắn kết gia đình. Gia đình thường sum họp, thực hiện các nghi thức và cùng thưởng thức những món ăn truyền thống như bánh tro, chè trôi nước, hoa quả, và cơm gạo nếp xôi nước cốt dừa.
Tết Đoan Ngọ không chỉ có ý nghĩa tâm linh mà còn đóng vai trò trong việc duy trì và kế thừa truyền thống văn hóa dân gian Việt Nam.
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ gồm những gì?
Mâm cúng Tết Đoan Ngọ thường bao gồm các món ăn và vật phẩm cúng truyền thống. Tuy nhiên, các nội dung cụ thể trên mâm cúng có thể có sự khác biệt tùy theo vùng miền và từng gia đình. Dưới đây là một số món và vật phẩm thường xuất hiện trên mâm cúng Tết Đoan Ngọ:
- Hương, nén nhang: Để cúng tạ và làm sạch không gian tâm linh, người ta thường đặt các vật phẩm như hương, nén nhang trên mâm cúng. Hương và nhang có ý nghĩa tạo hương thơm và thanh tịnh không gian, đồng thời kích thích các giác quan và thu hút sự chú ý của các linh hồn tốt. Việc lựa chọn các loại nhang trầm hương chính hãng phù hợp giúp cho mâm cúng Tết Đoan Ngọ được thêm trang trọng và ý nghĩa.
- Trái cây: Trên mâm cúng thường có các loại trái cây tươi ngon như chuối, xoài, mãng cầu, mít, lê, cam, quýt, dứa, đu đủ, vàng, v.v. Trái cây thường biểu trưng cho sự phát đạt và sung túc.
- Bánh tro: Đây là một món ăn truyền thống quan trọng trong ngày Tết Đoan Ngọ. Bánh tro thường được làm từ gạo nếp, màu đen hoặc nâu đậm, có hình dáng dẹp và tròn. Nó thể hiện sự tẩy trừ và loại bỏ đi những điều xấu xa.
- Chè trôi nước: Chè trôi nước là một món tráng miệng truyền thống trong cúng Tết Đoan Ngọ. Nó được làm từ bột nếp và có nhân bên trong, thường là đậu xanh hoặc đậu đỏ. Chè trôi nước thường được nấu trong nước đường ngọt, biểu trưng cho sự hoà hợp và đoàn kết trong gia đình.
- Rượu: Một cốc rượu đỏ hoặc rượu nếp thường được đặt trên mâm cúng, đại diện cho sự trang trọng và tổ chức lễ cúng.
Ngoài ra, mâm cúng Tết Đoan Ngọ có thể bổ sung thêm các vật phẩm như nước cốt dừa, cơm, nước mắm, muối, bông trắng, v.v., tùy theo từng quy định và quan niệm tín ngưỡng của từng gia đình.
Mùng 5 tháng Năm âm lịch tại những nơi khác ở Việt Nam
Trong văn hóa Việt thì ngày mùng 5 tháng Năm âm lịch lại là ngày giỗ Quốc mẫu Âu Cơ. Trong dân gian đã lưu truyền câu ca dao:
Tháng Năm ngày tết Đoan Dương,
Là ngày giỗ Mẹ Việt Thường Văn Lang.
Ở vùng Đông Nam Bộ Việt Nam thì ngày mùng 5 tháng Năm còn được gọi là ngày “Vía Bà”, thờ Linh sơn Thánh mẫu trên núi Bà Đen.
Ở Đồng Tháp nói riêng và các tỉnh Tây Nam Bộ nói chung, ngày mùng 5 tháng Năm âm lịch còn gọi là ngày “nước quay”, vì cứ theo lệ hàng năm, nước sông Mê Kông từ thượng nguồn đổ về đến nước ta thì trở thành màu đỏ đục và có nhiều xoáy nước. Và năm nào cũng vậy, ngày này được coi là ngày bắt đầu của những mùa lũ hàng năm.
Các hoạt động chính của ngày Tết Đoan Ngọ
Tết Đoan Ngọ là dịp người ta thường ăn tết ở nhà với gia đình. Buổi sáng sớm ngày Tết Đoan Ngọ mọi người ăn bánh tro, chè hạt sen, trái cây, và rượu nếp để giết sâu bọ, bệnh tật trong người. Thường lệ người ta ăn rượu nếp ngay sau khi ngủ dậy.
Người ta cúng lễ cho một tiết mới, mừng sự trong sáng và quang đãng.
Nhiều người tắm nước lá mùi để phòng bệnh và tẩy trừ “sâu bọ”. Nhiều địa phương ở ven biển đúng giờ ngọ đi tắm biển. Tại vì ngày này, theo quan niệm dân gian, khí dương mạnh nhất trong năm, người ta cúng lễ để cầu an. Cũng theo quan niệm đó, các loại cây lá hái trong thời gian này có tác dụng chữa bệnh tốt nhất nên các thầy thuốc thường lên núi hái thuốc.
Vào dịp Tết Đoan ngọ, ai bị cảm cúm nên dùng năm loại lá là bạch đàn, xương rồng, ngũ trảo, dâu tằm ăn và sả nấu nước xông để bớt bệnh. Người ta cũng tìm mua cành xương rồng bỏ trong nhà để đuổi tà ma.
Nét ẩm thực đặc biệt của Tết Đoan Ngọ
Bánh tro đã trở thành món ăn truyền thống trong dịp Tết Đoan Ngọ ở Nam Trung Bộ và Miền Nam Việt Nam. Bánh tro có nhiều tên khác nhau như bánh ú, bánh gio và bánh âm, và có vài biến thể khác nhau theo địa phương. Người ta làm bánh bằng gạo đã ngâm từ nước tro được đốt bằng củi các loại cây khô hay rơm, gói trong lá chuối. Bánh tro dễ ăn, dễ tiêu làm mát ruột, thường ăn với đường hoặc mật.
Ở miền Bắc, ngày này các gia đình thường làm các món từ vịt, đặc biệt là tiết canh vịt (nhưng những năm gần đây, sau khi có dịch cúm gia cầm thì người ta hạn chế ăn). Nhưng dường như các chợ ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ những ngày trước và trong Tết Đoan Ngọ thường rất rộn rã việc mua bán vịt sống.
Bánh tro cũng được coi là thành phần không thể thiếu trong ngày Tết này, mà hình dạng truyền thống là bánh tro hình tứ giác (tiêu biểu ở người Tày, Nùng…). Bánh thường được làm trước 1-2 ngày và cúng tổ tiên vào ngày 5 tháng 5.
Cơm rượu hay cái rượu cũng là món ăn được nhiều người ưa thích trong tết Đoan ngọ; uống rượu hoặc ăn rượu nếp để giết sâu bọ.
Chè hạt sen nấu cùng bột sắn dây và chè đậu đen có tác dụng giải nhiệt. Tiết trời đầu tháng Năm nắng nóng, dễ sinh các bệnh nhiệt trong người, chè hạt sen, chè đậu đen được nhiều gia đình lựa chọn làm món tráng miệng.
Các bạn vừa tìm hiểu xong những thông tin tham khảo về Có quy tắc nào về cách thắp nhang khi vào Chùa không? cùng với Nhang Lưu Bảo Thành. Hi vọng những thông tin này sẽ giúp bạn cho được những điều hữu ích trong cuộc sống.
